चुनावमा हुने खर्चले अर्थतन्त्रमा पार्ने प्रभाव, अनौपचारिक खर्चले बढाउने महँगी र भ्रष्टाचार तथा तरलता पूर्तिलगायत विषयमा अर्थविद् डा. रेशम थापासँग उकालोका लागि केशु लामिछानेले गरेको कुराकानी:

एमालेले मंगलबार चुनावी घोषणापत्र सार्वजनिक गर्न रोजेको पाँचतारे होटेल र त्यहाँ देखापरेका परिदृश्य आफूलाई ‘कम्युनिस्ट’ भनेर चिनाउने यो पार्टीको पछिल्लो अवस्था दर्शाउन काफी छन्।

वर्षभरि जनताको कर र पसिनामा मनमौजी भएर सिस्नुपानीलाई पाथीचुली खुराक पुर्‍याइदिने, तिहार आएपछि आफ्नै शर्मनाक काम, गति र मतिको तमासा मुसुमुसु हाँस्दै हेरेर मनोरन्जन लिएर लोक हँसाउने!

दिलकुमारी ब्लोन तामाङलाई भीमशमशेरले आफ्नी विवाहिता श्रीमतीको निधनपछि दाम राखेर ढोग्न लगाएर बडामहारानी बनाए। त्यसपछि उनको नाम पनि फेरियो। दरबारमा उनलाई 'सीता बडामहारानी' भनेर सम्बोधन गर्न थालियो। 

छठ फैलिए पनि हजारौँ वर्षदेखिको मौलिकता र परम्परा खुम्चिँदै गएको छ। छठ मनाउनुअघि जलाशयहरूको सजावट गरिन्छ तर छठ सम्पन्न भएपछि धजापताकालगायत अन्य बजारिया सामानहरू त्यसै छाडिन्छन् या जलाशयमै खसालिन्छन्।

गणतन्त्र प्राप्तिपश्चात् राज्यमा मलगायत केही संरचनात्मक लाभांश पाएका मान्छेहरू त नागरिकमा बढुवा हुन सके, तर आम मान्छेहरूले अझै पनि आफूलाई रैती महसुस गरिरहेका छन्।

प्रदीप दाइ सधैँ कांग्रेस पार्टीमा रहनुभयो। बीपीसँग कटु सम्बन्ध हुँदा पनि पार्टी छाड्नु भएन। जीपीले भिटो लाएर ०४८ को चुनावमा टिकटबाटै वञ्चित गर्दा पनि पार्टीसँग मोहभंग भएन।

जैविक रूपमा महिला भए पनि पुरुष सत्ताले दिएको शिक्षा, चिन्तन, संस्कृति र दर्शनले महिलालाई पनि पुरुषजस्तै बनाउने चेष्टा गरेको छ। स्वयं महिलामा समेत ‘आइमाईको बुद्धि हुन्न’ भन्ने तथ्य लाद्न सफल छ।

सोच र चिन्तन नबदलिएसम्म, पूर्ण समानुपातिक प्रणाली हुँदा पनि विनोद चौधरीहरूजस्ता पैसावाला व्यापारीहरूलाई पार्टीले फ्याट्टै एक नम्बरमा ल्याइदिने खतरा छ।

मंगलवार अपराह्न ४ः५३ बजेबाट ग्रस्तास्त खण्डग्रास सूर्यग्रहण लाग्दैछ। नेपालमा झण्डै ३३ मिनेट रहने ग्रहण सूर्यास्तसँगै सकिने छ भने नेपालबाहिरबाट करिब ६ः४५ बजेसम्म ग्रहण देख्न सकिने छ।

‘स्वन्ती’लाई ‘स्वाँती’ पनि भनिन्छ। नेपाल भाषाका यी शब्द ‘स्वाँ’को अर्थात् ‘फूल’ र ‘ती’ को अर्थ ‘रस वा पानी’ हो। तिहार आफैँ पनि अनेकौँ फूलहरूले युक्त पर्व हो।

इतिहास राजनीतिको एक मात्र प्रयोगशाला हो। मार्क्स, लेनिन र वीपीको सफलता तथा असफलतालाई कोट्याउँदै हामी अघि बढ्नुपर्छ। उनीहरूका संघर्षका अनुभवका कतिपय शिक्षा छन्।

मुनाफा वितरण नगर्ने संस्थाका रूपमा स्थापित उकालो अभियानले सञ्चालन गरेको उकालो डटकम नेपाली सञ्चारमाध्यममाझ एउटा नौलो प्रयोग हो।

आजको दिनमा चीन र भारतको आपसी द्वन्द्वका कारण नेपालमा वामपन्थीको मात्र वा लोकतन्त्रवादीहरूको मात्र सरकार बन्ने अवस्था हराउँदै गएको हो कि जस्तो देखिन्छ।

हामीले शुरू गरेको अभ्यास तथा संकल्प गरेको पत्रकारिताले आमसञ्चारका स्थापित मूल्य र मान्यता अंगीकार गर्दै देश र नागरिकले भोगिरहेका यावत समस्यासँग जुध्ने कोशिश गर्नेछ।

सादगी र मितव्ययी उम्मेदवारले समेत निर्वाचन प्रतिस्पर्धामा भाग लिन सकून भनेर निर्वाचन आचारसंहिताको सीमा निर्धारण गरिएको हो।

जोर्नी र हड्डीमा असाध्यै पीडा हुने हुँदा यो संक्रमणलाई ‘हड्डी तोड ज्वरो’ पनि भन्ने गरिन्छ। प्रायः डेंगीका गम्भीर बिरामीले योभन्दा दर्दनाक अर्को संक्रमण नभएको अनुभव सुनाउँछन्।

समावेशी व्यवस्थाको सबैभन्दा ठूलो सफलता नै पुरानो मानसिकता टुट्नु हो। पाखा पारिएकाहरूमा निजामती सेवामा छिर्न सकिने आत्मविश्वास आउनु चानचुने कुरा होइन। यद्यपि, एउटा वर्ग त्यही कुराले छटपटिएको छ।

आचारसंहिता कार्यान्वयनमा निर्वाचन आयोग दण्डात्मकरूपमा प्रस्तुत हुने भएको छ। आयोगका आयुक्त रामप्रसाद भण्डारीले सबैलाई आचारसंहिताको ख्याल गर्दै निर्वाचनका गतिविधिमा सामेल हुन आग्रह गरेका छन्।

लोकतन्त्र भनेकै निर्वाचन र पार्टीहरूको लक्ष्य भनेकै निर्वाचन भन्ने नेपाली राजनीतिको ‘न्यारिटिभ’ अन्ततः दुःसाध्य बन्ने निश्चित छ।