२०४३ जेठमा थाइल्यान्डको राजधानी बैँककमा केही दिन कोठा भाडामा बसियो। घरधनीले सर्वप्रथम पानी प्रयोगबारे जानकारी दिइन्। एउटा धाराको पानी पिउन र खाना बनाउन र अर्को धाराको पानी नुहाइधुवाइका लागि चलाउने।

खासगरी विपन्न, बालबच्चा र वृद्धलाई साह्रै मर्का पार्ने वायु प्रदूषण ठूलो संकट हो। वायु प्रदूषणका अनेकन् आयाम भएकाले एकाध प्रयत्नभन्दा पनि सबै तहका सरकारको सक्रियता यसमा आवश्यक छ।

पपुलिस्ट मुभमेन्टहरू पहिला पनि भएका हुन्, हराएर गएका पनि हुन्। मैले रवि लामिछानेलाई पपुलिस्ट भनिदिएँ भने उहाँले ‘म पपुलिस्ट होइन’ भन्न पनि सक्नुहुन्छ नि!

बुद्ध, कबीर, अम्बेडकर र पेरियारलगायतले समेत छुवाछुतलाई नकारे, तर नेपाली र भारतीय समाज यो विभेदबाट अझै मुक्त हुन सकेको छैन। जात व्यवस्था समाजको क्यान्सर हो। मानव समुदायकै कलंक हो।

खेतीयोग्य जमिन कंक्रिटले भरिँदै गएका छन्। प्रविधिको दुरुपयोग, समाजसँगको कम घुलमिल र देखासिकीले हामीलाई आर्थिक रूपमा मात्रै होइन, मानसिक रूपमै गरिब बनाउँदै लगेको छ।

नेपालमा खासगरी हिन्दू राष्ट्रको चर्चा तीव्र छ। तर त्यसको अग्रपंक्तिमा त्यस्ता मानिस छन् जसका कुरा समूहमा बसेर सुन्दा लाज लाग्छ। यद्यपि विचार निर्माणको नेतृत्व तिनैले गरिरहेका छन्।

विकसित देशहरू दुनियाँभर उत्पादन र सेवा बेच्छन्। हाम्रो जस्ता गरिब देशले भने मान्छे बेच्छन्, तिनै बेचिएका नागरिकको कमाइमा बाँच्छन् ती देश।

कल्कीको मुद्दामा अभियुक्त शाही पुर्पक्षका लागि थुनामा जान नपर्ने हो भने अब मिहिनेत/मजदुरी गरी जीविका चलाउने परिवारका कलिला बच्ची बलात्कृत भए न्याय माग्न नगए हुन्छ।

मुलुकमा भ्रष्टाचार नै एउटा त्यस्तो रसायन भएको छ, जसले विचार, सिद्धान्त, राजनीति आदिबारे आनका तान फरक धारणा भएका नेताहरूलाई पनि सँगै जोडेर राख्न सक्छ। 

सोमनाथ वाग्ले उदासीन आश्रममा सरिक हुनु संयोग, आकस्मिकता र बाध्यता सबै थियो। सोमनाथको यही बाध्यता पछि ‘सनातनमुनि’ हुने अवसर बन्यो, जो अहिले बैंगलोरमा आश्रम चलाउँछन् र भारतभरि ख्याति कमाएका छन्।

राष्ट्रिय उपभोक्ता मञ्चका अनुसार देशभित्र उत्पादन हुने चिनीले जम्मा सात महिना मात्र धान्छ। करिब १०० लाख मेट्रिक टन चिनी विदेशबाट आयात हुने गरेको छ।

ताली पाउने भोकमा ‘कमरेड किराती’ले कमल थापा, राजेन्द्र लिङ्देन र दुर्गा प्रसाईंजस्ता धर्मनिरपेक्षताविरोधी पात्रहरूलाई झनै सजिलो पारिदिए।

महत्त्वाकांक्षी माफिया, व्यापारी र अभावपूर्ण जिन्दगी झेलेका कर्मचारी-प्रहरी प्रशासन र फितलो व्यवस्थापनको संगमले विमानस्थल तस्करीको जालोभित्र रहने गरेको पाइन्छ।

जनआक्रोशका कारण थाहा पाउन गहन विश्लेषण गरिरहनै पर्दैन, केवल राज्यले पूरा नगरेका वाचा र असफल सपना बाँड्नेको मुहार हेरे पुग्छ। यस्ता कुराले जनतालाई आशावादी भविष्यको सपनाबाट वञ्चित गर्छ।

आलुका करिब चार हजार प्रजाति हालको दक्षिणी पेरु र उत्तरपश्चिम बोलिभियाको क्षेत्रमा पाइने भएकाले उक्त क्षेत्रमा आलुको उत्पत्ति भएको हो भन्ने निर्क्योल गरिएको छ। त्यहाँको रैथाने बाली आलु हो।

प्रवासी नेपालीको क्षमता वार्षिक करिब ६० खर्ब जीडीपी छ। ६० खर्ब रुपैयाँमा जम्मा १३/१४ खर्ब मात्रै नेपाल आएको छ।

‘महेन्द्रले भारतसँगको संवादबिना पुस १ को कदम पक्कै चालेका थिएनन्। राजीव गान्धीबाटै ‘ग्रिन सिग्नल’ आएपछि नेपालीभाषीहरूलाई भुटानबाट नेपाल खेदाइएको हो।’

राजाको सवारी हेर्न मामा त लेगुवाघाट नै पुगेका रहेछन्। माझीहरूले घण्टौँ लगाएर लेगुवाघाटबाट सवारी टोलीलाई अरुण नदी तारेछन्। राजाका लागि छुट्टै डुंगा। घोडाहरू चाहिँ आफैँ पौडेर नदी तर्दा रहेछन् रे।

जापान, इन्डोनेसिया, स्पेन, दक्षिण कोरिया, ताइवान, भियतनाम र जाम्बियामासमेत महिनावारीको समयमा महिलालाई निश्चित दिन बिदा उपलब्ध छ।

नागरिकमा चुलिँदो गुनासो र असन्तुष्टि राज्य सञ्चालकहरूको रवैयाप्रति केन्द्रित छ। तर, हिजो हालीमुहाली गरेका एकथरीले यसलाई व्यवस्थाको असफलताका रूपमा स्थापित गर्ने दुष्प्रयास गरिरहेका छन्।