इरानले निकै धैर्य गरेर युद्धको दायरा फराकिलो नबनाउन कोशिश गरिरहेको देखिन्छ। तर इजरायलले लगातार गरिरहेको उत्तेजनात्मक कारबाहीको सन्दर्भमा कतिन्जेलसम्म उसले संयम कायम राख्न सक्ला भन्न सकिँदैन। 

सुमनाले उतिखेर भनेकी थिइन्, “गुनासो र निराशाको कुरा गर्ने हो भने अहिले आम जनताले नेतालाई गाली गर्न पनि अल्छी मान्न थाले, अब पनि राम्रो गर्ने कोशिश गरिएन भने त के राजनीति गर्नु?”

यो भूगोलमा राष्ट्रिय पहिचानका दुई ठूला आन्दोलन छन्। पहिलो, स्वशासनयुक्त लिम्बुवानको राजनीतिक आन्दोलन। दोस्रो, सभ्यतासँग जोडिएको किरात पहिचानको आन्दोलन। अहिले दुवै आन्दोलन एकाकार भएका छन्।

यो साल फलानो काम सम्पन्न गरिछाड्छु या फलानो खराब आदत छाड्नेछु भन्ने वाचा या प्रतिबद्धता व्यक्त गर्ने अवसरका रूपमा पनि कतिपयले नयाँ साललाई लिन्छन्।

संसद‍्मा कांग्रेस र सडकमा राप्रपाले लखेटेको रास्वपा र गृहमन्त्री रवि लामिछाने बोकेर एमाले र माओवादीले कति दिन आफ्नो थाप्लोमा बदमासीको ‘सेल्टर’ दिइरहलान्।

कोही सीसी क्यामरा देख्नासाथै कमिजको फेर समातेर भागिरहेका छन्, कोही ‘हिमालयन रिजर्भ’ नाम सम्झेरै कम्पित छन्। कोही ७० करोडको ह्यास–ट्यागमा भगौडा बनिरहेका छन्।

स्वदेशमै खपत भइरहेका कतिपय उत्पादनले समयसापेक्ष ‘लेबलिङ’ र ‘ब्रान्डिङ’ गर्न नसक्दा आयातित वस्तुले तिनलाई विस्थापित गर्दै लागेको छ। उत्पादनले उचित मूल्य पाउन सकेको छैन।

यन्त्रमा मान्छेकोझैँ दिमाग, चेतना र मानसिक अवस्था विद्यमान हुन सक्छन् त? भन्ने नै मुख्य दार्शनिक प्रश्न हो। यो अन्य दिमागी र चेतनाको कठोर समस्यासँग सम्बन्धित छ।

जंगलमा बस्ने बाघको नाममा चर्चा र पुरस्कार लिइरहँदा अनुचित रूपमा थुनिएका र दुर्व्यवहार गरिएका बाघ र अन्य जनावरबारे स्रोतसाधन सम्पन्न संस्थाहरूले बोल्नुपर्छ।

संसारका सबै लोकतान्त्रिक देशमा नागरिकले भेला भएर सत्ताप्रति आक्रोश पोख्ने र खबरदारी गर्ने साझा ठाउँ औपचारिक र अनौपचारिक रूपमा बनाएका/बनेका हुन्छन्। 

को हुन् पृथ्वी विनाश गर्ने पर्या–खलपात्र (इको–भिलेन)? निश्चित रूपमा स्वतन्त्रता र नवउदारवादको जामा पहिरिएको पुँजीवादी उत्पादन प्रणाली, फोसिल फ्युल उत्पादक र सीमित खरबपति।

ह्विस्कीका धेरै प्रकार भ‌ए पनि सिंगल मल्टको विशेष स्थान छ। अरू ह्विस्की विभिन्न ठाउँमा बनाएर मिसाइन्छन् भने सिंगल मल्ट एउटै ठाउँ र अझ एउटै फ्याक्ट्रीबाट बनाइएको हुन्छ।

कुनै राम्रो नेतृत्व आउँछ र उसले माथिबाट सुशासनको बिगुल फुक्छ, अनि फेदैसम्म सुशासन कायम हुन्छ भन्ने भ्रममा हामी बाँचिरहेका छौँ।

प्रत्येक कांग्रेसीले सत्ता गुम्यो भन्दै रुवाबासी गर्न छाडेर संगठनलाई कसरी विश्वासिलो र बलियो बनाउने भन्नेतर्फ मन बनाउनु मुनासिब हुन्छ।

स्कुल, कलेज तथा होस्टेलमा समेत यौनहिंसाका घटना हुने गरेका रिर्पोट बारम्बार आउने गरेका छन्। शिक्षक तथा होस्टेल वार्डेन नै यस्ता कुकर्ममा संलग्न भएको पाइएको छ। 

मिल्नु नराम्रो नहुनु पर्ने हो, तर हामीले भोगेको राजनीतिक र राजकीय चरित्रलाई केलाएर हेर्दा धेरै चिज मिलेरै बित्यास पारेका छन्। 

जसरी बासी माछा गन्हाउँछ र यसले स्वास्थ्यमा पनि नकारात्मक असर पार्न सक्छ, त्यसरी नै बासी विचारले समाजलाई दुर्गन्धित र रोगी बनाउँछ।

तपाईं कसरी नुहाउनुहुन्छ? आबुई! खाना पनि पकाउनुहुन्छ? अनि सपना कसरी देख्नुहुन्छ? यस्ता प्रश्नहरूसँग हामी अव्यस्त भइसक्यौँ। यस्ता प्रश्नको उत्तर दिँदादिँदा कति साथी थाकिसके। कति चाहिँ रिसाइहाल्छन्।

कक्षा ११ र १२ लाई स्कुलमा गाभिसकेपछि १० मा कसरी माध्यमिक शिक्षा परीक्षा भयो? ‘स्कुल लिभिङ सर्टिफिकेट एक्जामिनेसन’ त कक्षा १२ कै परीक्षा हो र हुनुपर्छ। 

कसैले सेवामा बढी अवधि बिताउँदैमा उसमा संस्थाको नेतृत्व गर्ने क्षमता छ भन्ने हुँदैन। भर्खरको युवा पनि प्रधानाध्यापकका लागि योग्य हुनसक्छ।