कांग्रेसको सांगठनिक क्षमतामा पार्टीभित्र नै विश्वास हराउँदै गएको छ। भातृ र भगिनी संघ कसैका मान्छे भर्ती गर्ने ठाउँका रूपमा परिणत भएका छन्। सरकार र सत्ता जसरी पनि चाहिन्छ भन्ने मूल्य मान्यता हाबी छ।

गीतको आरोह–अवरोहमा संगठित शब्द र तिनका अर्थले नेपालको विविधतालाई कतै सम्बोधन गर्दैन। यो गीतिकविता परम्परागत एक नश्लीय विचारको स्वादिलो भजन मात्र बन्न पुगेको छ।

संसारका लगभग २८ करोड मान्छेलाई डिप्रेसन छ भने यो समस्या पुरुषको तुलनामा महिलालाई ५० प्रतिशत बढी छ। १० प्रतिशत गर्भवती तथा सुत्केरीमा डिप्रेसनको समस्या छ।

हिजोको गल्ती दोहोर्‍याउने भन्दा सुधार गर्दै जाने चाहना सबैमा हुनुपर्छ। इतिहासबाट शिक्षा लिँदा मुलुक, कूटनीतिज्ञ, जनता र राजनीतिकर्मीकै हित र प्रतिष्ठा बढ्ने हो।

अब शहरलाई व्यवस्थित र वातावरणमैत्री बनाउनुपर्छ। शहरबाट नै प्राय: नदीहरू प्रदूषित भएकाले नदीको व्यवस्थापन र फोहोर व्यवस्थापनमा विशेष योजना आवश्यक छ। 

सधैँ भारतीय बिस्तारवाद र अमेरिकी साम्राज्यवादको विरोध गर्दै जडवत शैलीमा बसिरहने हो भने आपसी सम्बन्धको घेरा अझ संकुचित भएर र अझ अनर्थकारी बनेर जाने निश्चित छ।

यो महाविनाश जलवायु परिवर्तनको जुवामा नारिँदै अघि बढ्दै छ। जुवा नार्ने हली सम्भ्रान्त, सेलिब्रेटी, बिलासी र महाधनी हुन् भने जुवामा नारिने चाहिँ गरिब, मजदुर, किसान हुन्।

२०१७ पुस १ गतेको घटनापछि नेपाल महेन्द्रपथतर्फ अग्रसर भयो। त्यसपछि राजा महेन्द्रको प्रशंसा, स्तुतिगान र देवत्वकरण गरी संसदीय व्यवस्थाको सत्तोसराप गरेर बोल्ने र लेख्नेहरूको दौड नै चल्यो।

पानी पर्न शुरू भएसँगै आगलागीको जोखिम कम हुँदै छ। तर बस्तीहरू ढुक्कले निदाउन सक्ने छैनन्। अब बाढी, पहिरो अनि डुबान विपत्तिको अर्को कारण बन्नेछ।

चुनावी परिणामसँगै भारतको धर्मको राजनीतिको प्रभाव/असर यहाँ पनि पर्ला कि भन्ने चिन्ता हाम्रो हो, किनभने भारतको राजनीतिबाट निरपेक्ष रहेर हामी बस्न सक्दैनौँ।

ढुंगा, गिट्टी र बालुवाको अधिक दोहन हुँदा नदीका बगर क्षेत्र एवं किसानका खेतसमेत क्षतिग्रस्त भूमिमा रूपान्तरण भएका छन्।  चूरेको जंगल विनाशका कारण यसको पानी सञ्चय क्षमता कमजोर भएको छ।

अझै पनि हल्ला र भावनामा चल्ने र अरूकै लहैलहैमा लागेर शेयर खरिद विक्री गरिरहने हो भने क्षणिक समयमा केही नाफा कमाउन सकिएला, तर त्यसले दीर्घकालीन पुँजीबजार विकास हुन सक्दैन।

सन् २०२४ को लोकसभा चुनावमा जसले जिते या हारे पनि, ‘हिन्दी मुख्यभूमि’का ठूला मिडिया जनताको नजरमा संकटको सामना गरिरहेका छन् र चाँडै नै ती अपरिवर्तनीय ‘अनावश्यकता’का रूपमा छेउ लाग्न सक्छन्।

तापक्रम मापन गर्ने केन्द्र हामीकहाँ एकदमै कम छ। जति केन्द्र छन्, तिनबाट मापन गर्दा तराईको तुलनामा पहाड र हिमालमा तापक्रम धेरै नै बढेको देखिन्छ। जैविक विविधताका हिसाबले समेत यो राम्रो संकेत होइन। 

आश्चर्यलाग्दो कुरा, जातमा आधारित बर्बर हिंसालाई हामी बाँचेको समाजमा निकै सामान्य ढंगले हेरिन्छ। हत्या र बलात्कारसमेत हुँदा यस्तो ठानिन्छ, मानौँ, केही गलत भएकै छैन।

संसद्‍मा अवरोध गरिरहँदा प्रतिपक्षी सांसद वा त्यसको प्रतिरोध गरिरहँदा सत्तापक्षका सांसदले मर्यादा नाघेको हो कि भन्ने छनक पाउनेगरी असभ्य भाषा प्रयोग हुन थालेको छ।

१७औँ शताब्दीतिर युरोपका कैयौँ राष्ट्रमा आर्थिक अवस्था जर्जर हुँदा केही त्यस्ता पात्रहरूको उदय भएको थियो, जसले त्यहाँका जनतालाई धर्म र चमत्कारको मायाजालमा पारेका थिए।

दाहाल-लामिछाने-ओलीको यो ‘भेन्ट्रिलक्विस्ट-पपेट’ खेलमा राज्य संयन्त्रको चरम दुरुपयोग गरी जसरी एक व्यक्तिमाथि जाइलाग्ने काम भयो, त्यसले भोलिका दिनका लागि खतरनाक नजिर बसालेको छ।

सविनय अनुरोध, जसले जे सुकै भनोस्, लाज नमानौँ, हीनताबोध नगरौँ र बोतलबन्द पानीलाई नाइँ भनौँ र पर्यावरण जोगाउन थोरै भए पनि हिस्सेदारी लिऊँ।

उत्पीडनको यथार्थ र संवेदनशीलता बुझ्ने व्यक्तिहरू सत्ता, संसद् र न्याय प्रशासनमा विरलै पुगेका छन्। यसले समाजमा विद्यमान जातीय छुवाछुत र विभेदलाई टिकाई राख्न मद्दत पुर्‍याएको छ।