चिसोले सबैभन्दा धेरै बालबालिका र वृद्धवृद्धा प्रभावित भएका छन्। ज्याला मजदुरी गरेर जीविकोपार्जन गर्ने विपन्न परिवार काम गर्न नसकेर समस्यामा छन्।

मिथिलामा विद्यालयसँगै घरमा पनि सरस्वती पूजा गर्ने परम्परा छ। त्यसैले सरस्वतीका मूर्तिको माग बढी हुन्छ।

पछिल्लो एक हप्तायता खुम्बुको तापक्रम घटेर माइनस १० डिग्री सेल्सियससम्म पुग्ने गरेको छ। 

आफूमा आएको परिवर्तन, नकारात्मक भाव र शारीरिक समस्यालाई  लुकाएर बस्नुको साट्टा स्वास्थ्य परीक्षण गर्नु उचित हुन्छ। स्वास्थ्य जीवनशैली र चिकित्सकको परामर्शमा रहेर आफ्नो ध्यान दिनुपर्छ।

अमलाले रोग प्रतिरोधात्मक क्षमता बढाउनुका साथै कपाल र छाला सुन्दर बनाउँछ। दैनिक बिहान २० मिलिलिटर अमलाको जुस पिउँदा मोटोपन कम हुने चिकित्सकहरू बताउँछन्।

साउदीबाट चार वर्षअघि फर्किएका मकरबहादुरले उतैको प्रविधि सिकेर बालुवामाथि माटो राखी तरकारी खेती गर्छन्। उनले अहिले ३० जनालाई रोजगारी दिएका छन्।

असन्तुलित खानपान, बढ्दो वायु प्रदूषणजस्ता कारणले पनि नेपाली महिला तथा पुरुषमा बाँझोपन देखिने गरेको छ।

कञ्चनपुरका पूरणसिंह धामी रोजगारीको सिलसिलामा भारतमा रहेका बेला दुर्घटनामा परे। आफै हिँडडुल गर्न नसक्ने भए। त्यसपछि नेपाल फर्किएका उनले गाउँमै ‘सुदूरपश्चिम मसला उद्योग’ खोलेका छन्। 

बाँठपाला आधारभूत विद्यालय ३५ वर्षअघि स्थापना भएको हो। स्थापनाकालका १० विद्यार्थीमध्ये वीरबहादुर सार्की र मोती सार्कीले एसएलसी पास गरेका थिए। अहिले दुवै जना सरकारी सेवामा आबद्ध छन्।

चिसोले खेतमा लगाएको हिउँदे बाली, दलहन, तेलहन र तरकारी कुहिन थालेको जलेश्वरका स्थानीय किसान राजेश सदाले बताए। 

नवलपुरतर्फको चितवन राष्ट्रिय निकुञ्ज र नारायणी नदी तथा सिमसार क्षेत्रमा चार समूह बनाएर चरा गणना गरिएको थियो।

चिसोका कारण ताप्लेजुङको मिक्वाखोला गाउँपालिका–५, पापुङको तोक्पेगोला बस्तीनै रित्तो भएको छ।

बढीमा १५ महिला र पुरुष मिलेर झुमडा नाच नाचिने थारू अगुवा बताउँछन्। यो नाचमा गाइने गीत पनि मौलिक हुन्छ । एकल र समूह मिलेर झुमडा गाउने गरिन्छ।

लालसिंहले डडेलधुराको परशुराम नगरपालिकास्थित कटला–४ मा सरकारबाट प्राप्त पाँच रोपनी र अधियाको तीन रोपनी जग्गामा खेती तथा पशुपालन गर्दै आएका छन्।

बागलुङमा दुई राष्ट्रिय गौरवको आयोजनाका कारण विकासले गति लिए पनि बसाइँसराइ रोकिन नसक्नु दुःखद विषय बनेको जनप्रतिनिधिको भनाइ छ।

पश्चिमी वायुको प्रभावले देशैभर चिसो बढ्दे भन्दै विज्ञहरूले बालबालिका, वृद्धवृद्धा, दीर्घरोगी तथा मुटुका रोगीहरूलाई घरबाहिर ननिस्कन आग्रह गरेका छन्।

हृदयाघातबाट बच्नका लागि चुरोट र सुर्ती खान कम गर्ने, उच्च रक्तचाप घटाउने, मधुमेह नियन्त्रण, कोलेस्ट्रोल नियन्त्रण, तनाव नियन्त्रण र मोटोपना कम गर्नुपर्ने चिकित्सकहरूको सुझाव छ।

महाकाली नदीको भुजेलाबाट दोधारा चाँदनी झोलुङ्गे पुलसम्म ३०० बढी विपन्न परिवार बालुवा र गिट्टी छानिरहेका छन्।

पठन संस्कृतिको विकास गर्न टीकापुर सामुदायिक पुस्तकायमा गएर पुस्तक पढ्नेमध्ये उत्कृष्ट पाठकलाई हरेक महिना १० हजार रुपैयाँ प्रदान गर्न थालिएको छ।

तमानखोला गाउँपालिका–२ मुठाचौरमा रहेको बराह ताललाई गाउँपालिकाले संरक्षण तथा प्रवर्द्धन गर्न थालेको छ।