हिउँदको पारिलो घामसँगै उत्तरबाट चल्ने फाङ्मर सुकुटी सुकाउने मुस्ताङको परम्परा हो। कात्तिक र मंसिरका दुई महिना वर्षदिन पुग्नेगरी सुकुटी सुकाइन्छ।

एक दशकअघिसम्म पाल्पाको ग्रामीण भेगमा हरेकजसो बारीमा कोदो खेती गरिन्थ्यो। तर, अहिले गाउँघरमा कोदोको बीउ पाउनसमेत मुस्किल हुन थालेको छ।

जापानमा एक किलोकै ५ लाख नेपाली रुपैयाँभन्दा बढी पर्ने आँप फलाइन्छ। ‘एग अफ सन्’ अर्थात् सूर्यको अण्डाको उपमा दिइएको यो आँपको नेपालका दुई स्थानमा गरिएको परीक्षण उत्पादन सफल भएको छ।

काठमाडौँका पसलमा हुम्ला, जुम्ला, बझाङलगायत जिल्लाका अर्गानिक दाल, चामल, जौ, कोदो, फापर भन्दै बेचिन्छ। के बिक्रीका लागि राखिएका सबै खाद्य सामग्री अर्गानिक हुन्? उपभोक्ताले कसरी चिन्ने?

आँप यसपालि चैतदेखि नै बजारमा छ्यापछ्याप्ती पाइन थालेको छ। सिजनभन्दा निकै अगाडि कसरी बजारमा आउँछन्, यी आँप मानव स्वास्थ्यका लागि कति सुरक्षित छन्?

हरेक उमेर समूहका नेपाली तथा विदेशी नागरिक चिया–कफी, भेटघाट, पारिवारिक समय र नयाँ स्वादको खोजीमा ‘फार्मर मार्केट’ आउने गरेका छन्। तर यस्ता मार्केटमा सामानको मूल्य केही महँगो हुने उनीहरूको गुनासो छ।

अन्तर्राष्ट्रिय नेपाली सेफ सोसाइटी नेपालका महासचिव गिरीराज भट्ट यो महोत्सव परिकारहरूको प्रदर्शनी मात्र नभई नेपाली सेफहरूको पहिचान, प्रतिभा, मिहिनेत र सिर्जनशीलताको सजीव दस्ताबेज रहेको बताउँछन्।

गजब त के भने, विशिष्ट पाहुना राजकुमार एडवार्डसहितले सबै अतिथिले आफू सामु आएको खान्की चाटीचुटी खाएका थिए। बेलायती राजदूतले त खुशी भएर ‘लास्टै मीठो छ’ भनेका थिए, रौसिएर।

महोत्सवमा अधिकांश अवलोकनकर्ताको रोजाइ अर्ग्यानिक खाद्यवस्तु देखिएको छ।

नेपालको वर्तमान उत्पादन अवस्थाको विश्लेषण गर्दा २० रोपनी जमिनमा ३० देखि ५० टन ताजा चुकन्दर उत्पादन गर्न सकिन्छ। यसबाट सरदर ४६ देखि ७५ क्विन्टल चिनी उत्पादन सम्भव छ।

किंवदन्तीअनुसार पनौतीबाट शुरू भएको योमरीले ‘स्टेपल फास्ट’को रूप लिइरहेको छ। बिहानको ब्रेकफास्टदेखि दिउँसोका खाजामा समेत उपयुक्त हुने योमरी नेवारी खाना पारखीको रोजाइमा पर्छ।

काठमाडौँका नेवारी मिठाई पसलमा चाडपर्वका बेला भिडभाड हुन्छ। अरू बेला पनि बिहान तथा दिउँसो हलुवा, स्वारी र मालपुवा खान ग्राहक पुगेकै हुन्छन्। यी पसलमा कस्ता मिठाई बन्छन्?

नेवाः भोजका परिकारहरू खाजा सेटको रूपमा बजारीकृत भएसँगै यसको लोकप्रियता पनि फैलँदै छ। फास्टफुडको दुनियाँमा नेवाः खाजा स्वास्थ्य र स्वाद दुवै हिसाबले अब्बल भएको अध्येताहरूको ठम्याइ छ।

घरको भान्सा हुँदै ‘सेफ नेपाल’को आँगनसम्म याङ्बेनदेखि चेम्बिगिक चिनाइन् इङ्वा खापुङ सुब्बाले। अहिले घरेलु उत्पादन र घरेलु सिप लिएर इङ्वा हाजिर भएकी छन्– झम्सीखेल, सोलमा।

च्याउ किनेर ल्याइसकेपछि त्यसलाई काटेर घाममा केहीबेर सुकाउने हो भने भिटामिन डी खासै नभएको च्याउ भिटामिन डीले भरिपूर्ण च्याउमा परिणत हुन्छ।

नेवारी खानाका परिकार प्रवर्द्धन गर्ने उद्देश्यले भक्तपुरको मध्यपुरथिमिमा 'वः फेस्टिभल' अर्थात् बारा महोत्सव आयोजना गरिएको छ।

तेस्रो पुस्तामा हस्तान्तरण भएको ‘जीतबहादुरको हलुवाइ पसल’ले पुरानो पुस्ताको सम्झनालाई ताजै राख्दा, आधुनिकीकरणसँगै पसलको साख कसरी जोगाउने भन्ने चिन्ता श्रीधरलाई छ। 

काठमाडौँ उपत्यकाका ठाउँठाउँमा अहिले ‘बबल टी’ पसल खुलेका छन् जहाँ परम्परागत चियापसल र ‘क्याफे’हरूमा पाइनेभन्दा भिन्न पेयको स्वादले सबै उमेरका ग्राहकहरूलाई तानिरहेको भेटिन्छ।

घरबास सञ्चालकले चिचर, घोगी र माछाका परिकारले नै पाहुनाहरूको स्वागत गर्ने गरेका छन्।

विगतमा चेपाङ समुदायमा छोरीलाई चिउरीको रुख नै दाइजो दिने चलन थियो। तर, अहिले चिउरीको रुख दाउरा बाल्न, चिउरीको पात खसीबाख्रालाई खुवाउन प्रयोग हुन थालेको छ।