क्याफेमा १७ वटा पर्सियन जातका बिराला छन्, जुन भारत र थाइल्यान्डबाट ल्याइएका हुन्। क्याफेको मुख्य आकर्षण हो, ‘क्याट रुम’। जहाँ प्रवेश गर्न ५०० रुपैयाँ तिर्नुपर्छ।

दायाँपट्टिको कालीगण्डकी किनारमा एकातिर लमतन्न फैलिएको छ, जोमसोम विमानस्थल। अर्कोपट्टी निलगिरी पर्वत, जो यहाँबाट उत्तरमा होइन, दक्षिणमा देखिन्छ। यही भएर पनि होला मुस्ताङलाई हिमालपारिको जिल्ला भनिएको।

चीनतिरको अध्यागमनमा मभन्दा अगाडि रसुवाका मानिस लाइनमा थिए। उनीहरू घरायसी सामान किनमेल गर्न तिब्बत जाँदै रहेछन्। केहीले भन्दै थिए- नेपालबाट एउटा सियो पनि जाँदैन, चीनबाट हात्तीसमेत ल्याउन मिल्छ।

हामीले पनि सुन्दर दाइको साथीका रूपमा मेयरसँग चिनापर्ची गर्यौं। काठमाडौँ छिरेर जागिरको कर्मकाण्डमा लागेका हामीहरूको परिचय कर्मवीर सुन्दर दाइको जस्तो त के होस्!

एक दशकअघिसम्म पाल्पाको ग्रामीण भेगमा हरेकजसो बारीमा कोदो खेती गरिन्थ्यो। तर, अहिले गाउँघरमा कोदोको बीउ पाउनसमेत मुस्किल हुन थालेको छ।

समुन्द्र सतहबाट १ हजार ४५० मिटरको उचाइमा रहेको सराङकोट समग्रमा फेवा, पोखरा र हिमाल अवलोकनका दृष्टिले महत्त्वपूर्ण छ। जिपलाइन, हवाई साइक्लिङ र पिङमा पनि यहाँ पर्यटक झुम्मिन्छन्।

क्याफेहरू कफी पिउने नभई नयाँ सोच फुराउने र स्टार्टअप शुरू गर्ने सिर्जनात्मक ठाउँका रूपमा विकसित हुँदै गएका छन्। क्याफे सञ्चालकले पनि फ्रिल्यान्सरलक्षित कार्यस्थल र सुविधा उपलब्ध गराएर यसलाई प्रोत्साहन गरिरहेका छन्।

फिटनेसमा रुचि राख्ने युवाका लागि रन क्लबहरू स्वास्थ्य र सामाजिक सम्बन्ध बढाउने महत्त्वपूर्ण माध्यम बनेका छन्। कोभिड-१९ महामारीपछि रन क्लबप्रति युवाको आकर्षण बढ्दै गएको छ।

युरोपमा गएर धन कमाएको देख्नेहरूले त्यहाँका सडकमा भौँतारिएका हजारौँ सञ्जय अनि आफ्नो पहिचान र स्वाभिमान लुकाएर बसेका लाखौँ गैरकानूनी आप्रवासीको दुःख देखेनन् वा अनदेखा गर्दै थिए, खुट्ट्याउन सकिनँ।

जापानमा एक किलोकै ५ लाख नेपाली रुपैयाँभन्दा बढी पर्ने आँप फलाइन्छ। ‘एग अफ सन्’ अर्थात् सूर्यको अण्डाको उपमा दिइएको यो आँपको नेपालका दुई स्थानमा गरिएको परीक्षण उत्पादन सफल भएको छ।

हिमाल आरोहणदेखि हिप्पी पर्यटक आगमनको जगमा फस्टाउँदै आएको पोखराको पर्यटनमा व्यवसायीले लगानी थप्दै गएका छन्। पर्वतारोहण, पदयात्रादेखि बिदा मनाउन र दृश्यावलोकन गर्न आउने पर्यटक यहाँका पाहुना हुन्।

भक्तबहादुरले विशेषगरी विजयसालको काठ र बाँसबाट गिलास, जग, बोतल, अम्खोरा, कचौरा, फुलदानी, मसलादानी बनाउने गर्छन्। यी सामान बिक्रीबाट खर्च कटाएर महिनामा ३० देखि ४५ हजार रुपैयाँ आम्दानी हुने गरेको छ। 

दिउँसो विद्यालय जाने, साँझ बिहान इँटा सुकाउन ओल्टाइपल्टाई गर्ने दैनिकी थियो गोमाको। १० कक्षामा भने उनले आफ्नो 'रुटिन' बदलिन्।

उक्लँदै गर्दा सास फुल्नु त सामान्य थियो, ट्रेकिङ लट्ठी टेक्दै सुस्तरी हिँडिरह्यौँ। माथि टुप्पो निकै टाढा थियो, तल भीरजस्तो देखिन्थ्यो रिंगटै लाग्ने। कतै त बिग्रिएको थियो, टेक्ने ढुंगा पनि पाउन गाह्रो।

हुम्लामा अत्यधिक हिउँ पर्थ्यो तर विश्वव्यापी रूपमा तापक्रम वृद्धिका कारण हिउँको मात्रा घट्दै गयो र लवाइमा परिवर्तन आयो। विज्ञान पढेका लेखकले थोरै वैज्ञानिक आँखाले पनि हेरेका भए राम्रो हुन्थ्यो।

नेपालमा यस वर्ष डेंगी संक्रमितको संख्या अघिल्लो वर्षको तुलनामा कम देखिए पनि स्वास्थ्य मन्त्रालयले जोखिम उस्तै रहेको भन्दै नागरिकलाई सचेत रहन आग्रह गरेको छ।

स्नातकोत्तर सकिएपछि एकदिन आफ्नै थेसिस पल्टाएर हेर्दा अग्रिमको मनमा प्रश्न उठ्यो– यो थेसिस हेरेर कसैले टुङ्ना बनाउन सक्ला? अनि उनी आफै टुङ्ना बनाइछाड्ने अठोट र कर्ममा लागे।

सोचेँ– सुन्दर पोखरालाई आजीवन मनमा साँचिराख्ने योभन्दा सुन्दर अनुभूति अरू के नै हुन सक्छ र? मनमा प्रश्न खेल्न थाले–यो समयमा कसलाई फोन गर्नु?

खल्लागोठ गाउँमा ९० परिवारको बसोबास छ। अधिकांश परिवारले गिट्टी, बालुवा चालेरै जीविका चलाउने गरेका छन्। 

स्कुलमा गरिने ‘बुलिङ’, पारिवारिक सम्बन्ध, एक्लोपना, सामाजिक सञ्जालबाट बन्ने सम्बन्धलगायत कारण बालबालिकाले आत्महत्या गरिरहेका छन्। अभिभावकले कुरा सुनिदिँदा मात्र पनि बालबालिका जोगिन सक्छन्।