श्रीलंकामा निर्वाचन, संसदमा बहुमत खोज्दै राष्ट्रपति दिसानायके

श्रीलंकाको संसदीय निर्वाचनका लागि बिहीबार बिहानैदेखि मतदान भइरहेको छ। विभिन्न दलका करिब ९० हजार उम्मेदवार चुनावी मैदानमा छन्। पूर्व राष्ट्रपति रनिल विक्रमासिंघे, गोटाबाया राजापाक्षे र महिन्दा राजापाक्षे जस्ता दिग्गज नेताहरूले चुनावी प्रतिस्पर्धाबाट बाहिर रहने निर्णय गरेका छन्।

राष्ट्रपति अनुरा कुमारा दिसानायके (जो गत सेप्टेम्बरमा राष्ट्रपति निर्वाचित भएका थिए) यस निर्वाचनबाट बहुमत प्राप्त गर्न कोशिश गर्दैछन्। बहुमत पाएपछि उनको पार्टी जनता विमुक्ति पेरामुना (जेभीपी)का अधिकांश नीतिहरू संसदबाट अनुमोदन प्राप्त गर्न सहज हुनेछ। जेभीपीले राष्ट्रिय जनशक्ति (एनपीपी) गठबन्धनको नेतृत्व गर्दछ, जसको संसदमा २२५ सिटमध्ये केवल तीन सांसदहरू छन्।

राष्ट्रपति दिसानायकेले गत सेप्टेम्बर २३ मा कार्यभार सम्हालेको एक दिनपछि संसद विघटन गरेका थिए। वास्तवमा, उनी आफ्नो एजेन्डालाई समर्थन र अनुमोदन गर्न नयाँ संसदमा बहुमत चाहन्थे। अघिल्लो चुनावअघि दिसानायकेले राष्ट्रपतीय प्रणाली खारेज गरी सन् १९७८ सम्म कायम रहेको बेलायती शैलीको संसदीय लोकतन्त्रमा फर्काउने प्रतिबद्धतासमेत जनाएका थिए।

दिसानायके श्रीलंकाका चर्चित मार्क्सवादी नेता हुन्। दशकौँसम्म श्रीलंकामा शासन गर्ने वंशवादी राजनीतिबाट बाहिरका व्यक्ति दिसानायके देशलाई विनाशकारी आर्थिक संकटबाट बचाउन परिवर्तनको वाचा गर्दै सत्तामा आएका छन्। केही दिन पहिले कोलम्बो नजिकैको गाम्पाहा जिल्लामा भएको जनसभामा दिसानायकेले सुशासन, पारदर्शिता र निर्णय लिने विषयमा लामो समयसम्म बोलेका थिए।

“घुसखोरी र भ्रष्टाचार अन्त्य गर्ने बलियो सरकार बनाउन संसदलाई थप एनपीपी सदस्य चाहिन्छ,” उक्त भाषणमा उनले भनेका थिए।

उनले आफ्नो मतको आधारलाई बलियो बनाउन सिंहाली बहुल दक्षिण र मध्य क्षेत्रका साथै उत्तर र पूर्व (जहाँ तमिल र मुस्लिमहरू ठूलो संख्यामा बस्छन्)मा आफ्नो विकासको मुद्दालाई अगाडि बढाए। उनले भारतीय माछा मार्ने समस्यालाई पनि उजागर गरे र श्रीलंकाली जनतालाई यो समस्या समाधान गर्ने आश्वासन दिए।

यो पनि: राष्ट्रपतीय प्रणाली खारेज गर्ने वाचा गर्दै श्रीलंकामा राष्ट्रपति निर्वाचित भएका कम्युनिस्ट नेता

लाखौँ मतदाताहरूले भ्रष्टाचार विरुद्ध लड्ने र कमजोर आर्थिक सुधारलाई बढावा दिने उनको वाचामा विश्वास गर्दै उनको एनपीपी र जेभीपीले २०२४ को राष्ट्रपति चुनावमा ६० लाखभन्दा धेरै मत प्राप्त गरेका थिए। चुनावी सर्वेक्षणले पनि एनपीपीले जित्ने जनाएका छन्।

प्रतिपक्ष कति उत्साहित?
विपक्षी नेता सजित प्रेमदासाको पार्टी (सामगी जन बलवेगया -एसजेबी), नयाँ लोकतान्त्रिक मोर्चासँगै एनपीपीको प्रमुख प्रतिद्वन्द्वी हुने अपेक्षा गरिएको छ, जो राजापाक्षे परिवारको पार्टीबाट विभाजित समूह र पूर्व राष्ट्रपति रनिल विक्रमासिंघेले समर्थन गरेको छ। एसजेबी र श्रीलंका पोदुजाना पेरामुना (एसएलपीपी) र युनाइटेड नेसनल पार्टी (यूएनपी) लगायत अन्यका लागि संघर्ष सान्दर्भिक रहन र मतदातामाझ उनीहरूलाई अर्को मौका दिन र उनीहरूको भ्रष्ट विगतबाट अगाडि बढ्नको लागि विश्वस्त पार्नु हो। यूएनपीका प्रमुख विक्रमासिंघेले यूएनपीबाट अलग भएको गुट न्यू डेमोक्रेटिक फ्रन्ट (एनडीएफ)का उम्मेदवारहरूलाई समर्थन गरिरहेका छन्। उनले आर्थिक रूपमा टाट पल्टेको देशलाई सही ट्र्याकमा ल्याएको र अन्तर्राष्ट्रिय मुद्रा कोष (आईएमएफ)सँग राम्रोसँग व्यवस्थापन गरेको बताउने गरेका छन्।

राजापाक्षे परिवार निर्वाचनबाट टाढा
८८ वर्षमा पहिलो पटक राजपाक्षे परिवारका कुनै सदस्यले चुनाव लडेका छैनन्। तर, पूर्वराष्ट्रपति महिन्दा राजापाक्षका छोरा नमल राजापाक्षेले आफ्नो श्रीलंका पोदुजाना पेरामुना पार्टीको प्रचारप्रसारको नेतृत्व गरिरहेका छन्। हम्बनटोटा (जसका दाजुभाइको समूहले श्रीलंकालाई दुई पूर्व राष्ट्रपति दिए) का राजापाक्षेले आर्थिक संकटपछि आफ्नो राजनीतिक भाग्य घटेको देखे। यसले ठूलो सार्वजनिक विद्रोहको नेतृत्व गर्‍यो जसले २०२२ मा गोटाबाया राजापाक्षेलाई हटायो।

श्रीलंकाले कसरी भोट दिने?
श्रीलंकामा एक करोड ७० लाखभन्दा धेरै योग्य मतदाता छन् जसले २२५ सदस्यीय संसदको चयन गर्नेछन्। तीमध्ये करिब १० लाख पहिलो पटक मतदाता बनेका छन्। समानुपातिक प्रतिनिधित्व प्रणालीमा मतदाताले २२ निर्वाचन क्षेत्रबाट १९६ जना सांसदलाई प्रत्यक्ष निर्वाचित गर्छन्। बाँकी २९ सिट प्रत्येक दलले प्राप्त गरेको समानुपातिक मतका आधारमा बाँडफाँड गरिनेछ। मतदाताले आफ्नो मनपर्ने दलबाट उम्मेदवारलाई बढीमा तीन वटा प्राथमिकतामा मत दिन सक्नेछन्।

बिहान ७ बजेदेखि शुरू भएको मतदान बेलुकी ४ बजे समाप्त हुनेछ। त्यसलगत्तै मतगणना शुरू हुने र शुक्रबारसम्म अन्तिम नतिजा आइसक्ने त्यहाँका सञ्चार माध्यमले जनाएका छन्।